Een autistisch (ASS) brein en een neurotypisch (NT) brein denken verschillend en verwerken informatie dusdanig anders, dat ze elkaar niet begrijpen, ook gewoon niet kúnnen begrijpen. En dat is niet een kwestie van ‘je best doen’ of quick fix. Dat is ingewikkeld en kan frustrerend zijn. Met deze serie over Autisme Spectrum Stoornis (ASS) delen we onze inzichten vanuit beide breinen en we hopen je met onze kennis en ervaring te helpen. Elke blog gaat over een ander facet van ASS.

Ken jij ook iemand die zich gedraagt als een bot? Nee, niet iemand die bot doet, alhoewel dat ook nog kan, maar iemand met de strategie van een bot. Hieronder lees je alles over de combi tussen knappe mensen, erbij horen, de botstrategie, sociaal wenselijk gedrag en wat dat in praktijk betekent.

Leuke vent

Ik zeg het maar gelijk: mijn vent is good looking. Natuurlijk, ben ik gebiast maar serio, zelfs mijn jonge nichtjes zeggen dat hij op Pierce Brosnan lijkt. Nu zijn zwart krullende haar wat grijze vegen krijgt, vind ik hem zelf meer een combi tussen Pierce en George Clooney.

Ach ja, we weten het al jaren – knappe mensen worden sneller als competent ingeschat en ze verdienen gemiddeld meer, dus het is best handig als je er aantrekkelijk uitziet. Maar, alhoewel ik jaloers ben op zijn IQ en hij alles mee lijkt te hebben, is Rob tot zijn eigen frustratie carrièrewise toch geen uitblinker. Zo dat is er dan ook maar gelijk uit.

Het heeft te maken met zijn strategie. Zijn strategie zoals van een bot. En die strategie hebben veel mensen met een ASS-brein. Ik leg het je graag uit.

Platichthys flesus

Dit is de latijnse naam voor een… bot. Klinkt lekkerder vind je niet? Wat is een bot? Een bot is een platvis, net zoiets als het scholletje en de tong die je bij de visboer koopt. Alleen is een bot bijvangst die zelden in de vitrine van de visboer terechtkomt. Maar nu komt het interessante:

van nature is een bot bruin maar… hij kan van kleur veranderen. Zijn ogen scannen de kleur van een omgeving en de huidcellen passen zich aan. De reden? Veiligheid. Niet opvallen. Opgaan in de omgeving. Niet opgegeten worden.

Botstrategie

Een ASS-brein voelt meestal wel dat ‘ie een beetje anders dan anderen is. Waarom en waardoor is vaak zonder diagnose voor de persoon en omgeving een raadsel. Maar ja, anders of niet, iedereen wil ‘erbij’ horen. En dus probeert een ASS-brein zich aan te passen aan de wensen van z’n omgeving. Dat lijkt handig, maar op termijn kan het problemen opleveren. Daar straks meer over.

Waar een NT-brein dus van nature situaties kan aanvoelen en daar als vanzelf een passende reactie op geeft, kan een ASS-brein dat niet. Met name een hoog IQ kan zichzelf wel leren zich wenselijk te gaan gedragen. Heel simpel, als je maar vaak genoeg hoort ‘doe eens normaal’, maar je weet niet wat dat ‘normaal’ is, dan kijk je naar anderen en probeer je die na te doen.

En voor de buitenwereld lijkt het dan alsof je probleemloos door het leven gaat. Dat is fijn, want NT-breinen weten niet zo goed hoe ze met ‘anders dan anderen’ om moeten gaan.

Doe je Beste Normaal Aan

Ik stuitte op een studie van Laura Hull Phd., onderzoeker aan de University College London.

Een van haar onderzoeken heet Putting on My Best Normal en gaat over camoufleergedrag bij volwassenen met een ASS-brein. Onder de link kun je het hele artikel downloaden, maar als je niet het hele artikel wilt lezen, scroll dan in ieder geval even naar figuur 1.

Aan de linkerkant zie de redenen voor camoufleergedag en die linken aan het verlangen om erbij te horen en verbinding met anderen te maken. Het middenstuk gaat over de twee manieren waarop iemand camoufleert: maskeren en compenseren.

Compenseren

Compenseren gaat over met name over de signalen die via (non-) verbale communicatie gegeven worden. Zo zei een, inmiddels goede vriend, laatst tegen Rob: “Ik dacht altijd dat je enorm arrogant was, maar dat is helemaal niet zo.” Haha, als er íemand níet arrogant is, dan is het mijn ‘Pierce Clooney’. Zijn non-verbale communicatie laat kennelijk soms wat anders zien.

Maskeren

Bij maskeren moet ik er gelijk aan denken dat ik regelmatig geïrriteerd tegen Rob zei: “niet iedereen snapt jouw grapjes; hou ze ook gewoon eens voor je.” Want ik zag dat mensen hun wenkbrauwen ophaalde en hij niet in hun plaatje paste. Auw, ik duwde hem dus in het maskeerhokje waar Laura het over heeft. Nu zeg ik: “lekker je grapje vertellen en jammer dan als ze de diepgang niet snappen.”

Maar inmiddels maakt Rob zich liever in een groep onzichtbaar. Hij zei laatst: “Ik maak maar niet teveel grapjes, want dan kom ik in het middelpunt en dat moet ik niet hebben. Stel je voor dat ze dan nog een serieus gesprek met me willen. In vergelijking met anderen stel ik nooit veel voor.”

Conseqenties

En die laatste opmerking is precies wat je aan de rechterkant in figuur 1 uit het onderzoek van Laura ziet. Want wat zijn de consequenties van al dat camoufleergedrag? Simpel gezegd, het doet iets met je eigenwaarde.

Omgeving kan vaak maar moeilijk begrijpen dat je een ASS-brein hebt, want aan de buitenkant lijkt alles zo normaal. Toen Rob op z’n eenenvijftigste de diagnose kreeg en dat voorzichtig aan een paar personen dichtbij vertelde, was een veelgehoorde reactie: “Huh, jij? Welnee joh, je moet gewoon niet zo moeilijk doen.” Eerlijk is eerlijk, er waren ook lieve reacties.

En wat denk van de bergen energie die het kost om alsmaar te camoufleren en te maskeren en de eeuwige angst om het ‘verkeerd’ te doen en buiten de boot te vallen?

Wat ik als executive coach misschien wel het belangrijkste vind, is dat je door camoufleren en maskeren niet meer bent wie je bent. Niet mag zijn, wie je bent. Niet kán zijn wie je bent. Onderweg misschien wel kwijtraakt wie je eigenlijk bent.

Zo heb ik wel eens uitgeroepen: “Ik weet helemaal niet meer wat echt is tussen ons en wat je alleen maar doet omdat je denkt dat het zo moet.”

Bijvangst

Ondanks al het proberen om erbij te horen en maar ‘normaal’ te doen worden ASS-breinen in onze maatschappij te vaak nog als ‘bijvangst’ gezien. En dan maakt ’t ook niet uit hoe slim je bent en/of je op Pierce of George lijkt.

En dus is het niet zo vreemd dat wanneer iemand op volwassen leeftijd met ASS gediagnostiseerd wordt, het vaker Listo is met al dat aanpassen. Opeens snappen wat je al die jaren hebt gedaan en hoeveel energie dat je heeft gekost en klaar zijn met al dat camoufleren. Ja, dat is lastig voor omgeving dat weet ik ook wel, want hé het is toch handiger als dat ASS-brein zich aan ons NT-breinen aanpast en wat wíj voor standaard in communicatie hanteren. Laat ons dan ook af en toe maar eens ‘bot vangen’ ?

Leuk dat je meeleest!
Laat gerust een comment, je eigen ervaring of een vraag hieronder achter.

Hartelijks van ons NT- & ASS-brein,
Annejet & Rob

LEESTIPS
Voor ouders lijkt dit boek ons fijn ? Autisme kinderboek met werkmateriaal (2020)

Andere interessante boeken:

Met autisme valt goed te leven

Partners in autisme

Autisme glASShelder uitgelegd

Dit is autisme