Elkaar aankijken… oogcontact maken. We doen ’t de hele dag, in allerlei verschillende situaties. Het geeft een fijn of een naar gevoel; het is een bron van informatie en soms geeft ‘t vlinders. Nu we zo vaak naar een scherm staren of in een camera, weten we weer wat we missen. Écht oogcontact! En toch… toch is niet voor iedereen direct oogcontact prettig. Hoe is dat voor jou? ‘Kijk me aan’ of toch liever niet?
Een autistisch (ASS) brein en een neurotypisch (NT) brein denken verschillend en verwerken informatie dusdanig anders dat ze elkaar niet begrijpen, ook gewoon niet kúnnen begrijpen. En dat is niet een kwestie van ‘je best doen’ of quick fix. Dat is ingewikkeld en kan voor beide breinen frustrerend zijn. Met deze serie over Autisme Spectrum Stoornis (ASS) deel ik inzichten vanuit beide breinen en we hopen je met onze kennis en ervaring te helpen.
‘Kiek mie aan’
Boy, wat vond ik dat vroeger irritant – als m’n moeder vinnig zei: ‘Annejét, kijk me aan als ik tegen je praat’. Want ja, als ik iets had uitgespookt waarvan ik wist dat het niet oké was en ik moest m’n moeder aankijken, nou dan ging ik met de billen bloot. Dan keek ik haar uitdagend met m’n grote bruine ogen aan en ze had gelijk door of het waar was wat ik zei of niet. En ík had gelijk door hoe boos ze was en of ik huisarrest kreeg.
Rob is opgegroeid in een klein plaatsje in de provincie Groningen en zijn moeder zei: ‘Kiek mie aan’. Maar Rob vermeed dat liever. Hij vond en vindt het niet fijn om iemand in de ogen te kijken. Té veel informatie, té veel prikkels, té veel signalen die hij niet herkende. En op het moment dat zijn moeder zei: ‘Kiek mie aan’ was er op de prikkelsnelweg in zijn hoofd sowieso al vette file. Er kon niks meer bij. Maar dát wist zijn moeder niet.
Prikkel Filter
In de blog Prikkel hier, prikkel daar, prikkels overal leg ik uit wat prikkels zijn en wat er in een ASS-brein mee gebeurt.
Kijk, een NT-brein filtert continu. Eenvoudig gezegd: relevante prikkels worden doorgelaten en niet-relevante prikkels worden tegengehouden of naar de achtergrond geschoven. Daardoor kunnen we focus houden en toch allerlei (onuitgesproken) signalen die belangrijk zijn, oppikken. Een ASS-brein filtert niet en laat gewoon alle prikkels door. Denk daar eens bij na… álle prikkels worden waargenomen en komen binnen.
Gootsteenputje met pasta
Je kunt het vergelijken met het afgieten van een pan pasta. Ik weet niet hoe jij dat doet, maar ik heb een groot vergiet, zet dat in de gootsteen en kieper de pasta daarin. Het water loopt weg door de afvoer en de pasta kunnen we eten. Dat is wat er bij een NT-brein gebeurt. Bij een ASS-brein is het alsof je de hele pan pasta, zonder vergiet, zó in de gootsteen kiepert. Je ziet het voor je, de boel verstopt.
Zijn het je ogen?
Dus, als ik met m’n NT-brein met iemand sta te praten en die persoon in de ogen gekeken heb, kan het zomaar zijn dat ik niet eens meer weet welke kleur die ogen waren. Rob ziet álles, de kleur ogen, de lijntjes rond de ogen, die lange wenkbrauwhaar die gek omhoog steekt, dat vlekje op de huid enz. enz. enz. enz. enz. Dat leidt af. Dat leidt enórm af. It’s just too much!
Áls ik die dingen al met m’n NT-brein zie, kan ik het gelijk wegfilteren: niet relevant. Ik kan blijven focussen op wat er echt toe doet en raak niet overprikkeld. Maar een ASS-brein kan dat niet. Alles wat waargenomen wordt – alle informatie komt binnen en blijft hangen. Zoals die volgelopen, verstopte gootsteen.
Perifere waarneming
Via onze zintuigen nemen we dus waar. Onze oren, ogen, tong, neus, tastzin werken nauw samen met onze hersenen. Zoals gezegd kan een NT-brein zich in een situatie focussen en toch in contact blijven met het geheel: onbewust en bewust waarnemen. Een ASS-brein wordt letterlijk overspoeld met prikkels: alles is bewust.
Daarom kijkt een ASS-brein je niet graag rechtstreeks aan. Onbeleefd? Misschien. ‘Kijk me aan!’ Nee liever niet. Te veel informatie, te veel prikkels. Kost te veel energie. ‘Kiek mie aan!’ Nee, er staat al file op mijn prikkelsnelweg. Dan maar informatie mislopen. Ik snap de wereld toch al niet. Of zij mij niet. Het is maar hoe je het bekijkt…
Geniet van je dag!
Annejet
Bron foto: Bessi op Pixabay – wat een prachtige ogen!
ONZE LEESTIPS
Voor ouders lijkt dit boek ons fijn Autisme kinderboek met werkmateriaal (2020)
Andere interessante boeken:
Met autisme valt goed te leven
