Een autistisch (ASS) brein en een neurotypisch (NT) brein denken verschillend en verwerken informatie dusdanig anders, dat ze elkaar niet begrijpen, ook gewoon niet kúnnen begrijpen. En dat is niet een kwestie van ‘je best doen’ of quick fix. Dat is ingewikkeld en kan frustrerend zijn. Met deze serie over Autisme Spectrum Stoornis (ASS) delen we onze inzichten vanuit beide breinen en we hopen je met onze kennis en ervaring te helpen. Elke blog gaat over een ander facet van ASS.
In de vorige blog Prikkels hier, Prikkels daar, Prikkels overal, legden we uit dat een ASS-brein letterlijk meer tijd nodig heeft om prikkels te verwerken. Maar ja, omgeving verwacht wel een reactie. Immers Actie = Reactie. Maar wat nou als je van nature niet aanvoelt wat gepast en gewenst is? Je het stempel ‘sociaal onhandig’ hebt. En aan wiens perceptie ligt dat eigenlijk? Het ASS- of NT-brein?
Rapport
Om dat te kunnen uitleggen, moeten we het eerst over ‘rapport’ hebben. Heb je ooit van het woord gehoord? (Op z’n Frans uitgesproken, zonder de ‘t’: ‘rappor’). Rapport is de basis van onze communicatie. Het is een onderbewust gevoel van wederzijds begrip. Je weet wel, die ‘klik’ oftewel ‘wij snappen elkaar’. En als die diepe connectie tussen twee personen ont- of bestaat, dan kan het magisch voelen. Alsof je elkaar al jaren kent; alsof je thuiskomt. Het voelt vertrouwd en veilig. Communicatie verloopt dan vlot en zonder haperingen. Met wie heb jij die magische klik?
Je begrijpt ‘em vast al. Voor een ASS-brein is rapport reuze ingewikkeld…
Sociaal ‘onhandig’
…en dat komt onder andere omdat een ASS-brein moeite heeft met:
- het leggen en onderhouden van sociale contacten
- ‘t zich in anderen inleven
- lichaamstaal te interpreteren
- het herkennen van (basis) emoties, zoals o.a. blij, bang, boos, bedroefd
- de eigen behoeftes onder woorden te brengen
De reactie van een ASS-brein kan daardoor voor een NT-brein vreemd overkomen. Om je een voorbeeld te geven: in Nederland deelden Rob en ik een kantoor, waar we allebei uren achter onze bureaus doorbrachten. De interactie tussen mijn NT-brein en andere NT-breinen leverden voor Rob regelmatig stress op. Zoals die keer dat ik in een ‘heftig’ telefoongesprek met een cliënt zat en hij opeens out of the blue, hardop met een boze, gefrustreerde stem zei: “en nou KAPPEN met dat gesprek”.
De reden voor mijn gekozen toon kon hij niet inschatten. Voor hem klonk het als een hele nare verbale ruzie, wat ‘t echt nog láng niet was. De persoon die ik aan de telefoon had, belde de volgende dag terug en zei: “Het was een absolute eyeopener. Ik heb zoveel aan ons gesprek gehad, dankjewel.” Perceptie verschilt dus.
Dit is een van de vele voorbeelden in onze jaren samen dat onze breinen elkaar niet begrepen. En ongetwijfeld gaan er nog veel van dat soort moment komen. Maar aan wie ligt dat? Aan mij of aan Rob?
Diversiteit
Dr. Catherine Crompton aan de University of Edinburgh doet onderzoek naar Autisme. Op het International Autism congres 2019 vertelde ze over een interessant onderzoek wat ze heeft gedaan. De hamvraag was of rapport tussen (a) twee autistische personen hetzelfde verloopt als tussen (b) een autistisch en neurotypisch persoon. Om dit goed in kaart te brengen, hebben ze in het onderzoek ook gekeken naar de interactie tussen (c) twee neurotypische personen.
En om het helemaal waterdicht te maken, hebben ze niet alleen de deelnemers uit deze 3 groepen gevraagd zélf de interactie met hun gesprekspartner te beoordelen, maar heeft een observant dat ook gedaan. Natuurlijk wist de observant niet wie een ASS- of NT-brein had. Het IQ van de deelnemers was trouwens gemiddeld hoog, rond de 117.
Benieuwd wat eruit kwam?
Conclusie wetenschappelijk onderzoek
De deelnemers die zélf de interactie met hun gesprekspartner beoordeelden, gaven aan:
NT + NT brein = hoog rapport
ASS + ASS brein = hoog rapport
ASS + NT brein = laag rapport
Voor de observanten die naar de interactie van deze koppels keken (zowel de ASS áls de NT observant) was het overduidelijk dat een van beide ASS heeft. Maar, in de combi ASS+ASS was het voor de observant, met name de NT, veel minder duidelijk of en wie ASS heeft.
Klik hier voor de hele presentatie.
In praktijk
Dit hele verhaal had ik je zonder wetenschappelijke studie ook kunnen vertellen ? gewoon omdat het in praktijk zo overduidelijk is. Alle personen met wie Rob de hoogste rapport heeft, hebben ook een beetje of wat meer ASS. Zijn intelligent en ‘anders’. Ze begrijpen elkaars opmerkingen en liggen in een deuk om zijn snedige woordgrapjes, die nu natuurlijk ook met Spaanse twist zijn. Zoals: oké zo – queso / hamvraag – pregunta de jámon. Of laatst was hij met een vriend mee naar een grote houthandel, toen Rob zei: “het hou(d)t hier ook nooit op”. Die twee kwamen niet meer bij!
En als er dan geen NT-partners bij zijn waar ik mee kan praten, voel ik me een toeschouwer. Ik volg hun manier van redeneren niet en snap de grapjes niet. Lekker eenzaam gevoel. Maar ja, zo voelt het voor Rob dus meestal… en geen wonder dat hij riep: “en nou káppen met dat gesprek.”
Wat helpt?
Toen de chemische reactie van verliefdheid verdween, kwam de lage rapport tussen onze ASS- en NT-breinen steeds meer bovendrijven. Dat was niemands ‘schuld’. Dat was wat het was. En dat is wat het is. En dat zal zijn. Natuurlijk was het in de jaren dat we dit allemaal niet wisten op z’n zachts gezegd behoorlijk frustrerend om elkaar onbedoeld keer op keer niet te begrijpen.
En het is makkelijk om te zeggen: “we passen niet bij elkaar” en op te geven. Maar uit dat hout zijn we allebei niet gesneden. Op dit punt aangekomen vraag ik aan Rob wat zijn tips zijn en mijn verwachting voor het posten van deze blog wordt met een paar dagen bijgesteld ? Maar wat is nou het ergste dat kan gebeuren?
Dit zijn onze tips en die werken voor jou misschien ook:
NT-brein (volgens AJ) / ASS-brein (volgens Rob)
- Kom er meer over te weten! (zie de leestips onderaan)
- NT-brein, pas je aan! (het is niet anders)
- NT-brein: waar dat niet lukt, wees duidelijk en zeg: no offence, ik ben nu mezelf
- Dóe dingen samen waar je plezier in hebt. Voor ons is dat: koken, reizen, avontuurlijke dingen doen, elkaar vertellen wat voor boek we lezen enz.
- Neem jezelf niet te serieus – lach!
- Reflecteer op samen-ervaringen, niet op gevoel en emotie
- Creëer een netwerk van gesprekspartners waar je rapport mee hebt
Feit is dat als Rob een situatie herkent, hij beter weet hoe te reageren. In de loop van de jaren hebben we samen een heel arsenaal aan filmquotes opgebouwd, die we allebei gebruiken om een gebeurtenis te duiden. In een lage rapport situatie helpt bijvoorbeeld deze quote: “Do you say no to everything? No.” (Notting Hill)
Laat gerust een comment, je eigen ervaring of een vraag hieronder achter.
Onze volgende ASS-blog gaat over Structuur vs Veranderingen.
Leuk dat je meeleest!
NT- & ASS-brein groeten je ?
Annejet & Rob
Fijn dat je de link naar de presentatie erbij gaf, Annejet. Blijft een interessant onderwerp. En grappig dat jullie met filmquotes werken, dat deed ik vroeger ook met C, zonder de kennis vanuit jouw blog. Het maakte communiceren inderdaad een stukje handiger. En vergeet niet dat rapport iets anders is als houden van. Daar hoef je geen rappor-t van bij te houden ?
Groetjes aan het strand en de zee en aan Rob en aan jou, Marie
Grappig dat je dat zegt Marie, dat rapport iets anders is dan houden van. Helemaal waar en ik heb getwijfeld of ik dat nog in de blog zou zetten 🙂 Dank voor de aanvulling.
Duidelijk en met humor geschreven…beter kan het niet verwoord worden!
Dankjewel Katja 🙂 dat is een aanmoediging erover te blijven schrijven!
Hoi Annejet, wat heerlijk herkenbaar dit…Misschien was Rob daarom wel mijn grootste vriend in de Keuken! hihi
Sinds de geboorte van onze oudste dochter Fenna is bij mij ook het kwartje van anders zijn op zijn plaats gevallen. Duidelijk een geval HSP en enigzins autistisch. Die kleine meid van ons is precies hetzelfde..of een tikkie erger/mooier in haar gevoeligheid. En ze heeft ook een hoog IQ. Wat qua diagnose soms voor verwarring zorgt. Uiteindelijk was de conclusie ..Hoogbegaafd met ADD. Valt allemaal in het spectrum.
Ik heb me er de laatste jaren enorm in verdiept. En ik vind het geweldig hoe jij hier overschrijft. Incl de praktijk voorbeelden.
Zoals Elaine Aaron zegt..Anders of Mooier?
Het is inderdaad een kwestie van ermee omgaan dat we niet allemaal hetzelfde zijn!
Ga zo door en geniet van jullie vrijwilligerswerk op mooie plekken.
Equador vond ik ooit ook fantastisch.
Groetjes aan Rob!
Martje, Berry, Fenna en Yfke
Ook namens Rob, dankjewel voor je leuke reactie 🙂 Fijn dat jullie voor Fenna al op jonge leeftijd een goede diagnose hebben; is toch iets handiger dan wanneer je al 50 bent 😉 En ja, anders = mooi! Helaas is van vrijwilligerswerk hier in Costa Rica door alle Coronamaatregelen nog niet veel terechtgekomen, maar we hopen op betere tijden! (We waren vorig jaar een half jaar in Ecuador, zitten nu in CR.)
Alle goeds en hartelijks van ons!