Een autistisch (ASS) brein en een neurotypisch (NT) brein denken verschillend en verwerken informatie dusdanig anders, dat ze elkaar niet begrijpen, ook gewoon niet kúnnen begrijpen. En dat is niet een kwestie van ‘je best doen’ of quick fix. Dat is ingewikkeld en kan frustrerend zijn. Met deze serie over Autisme Spectrum Stoornis (ASS) delen we onze inzichten vanuit beide breinen en we hopen je met onze kennis en ervaring te helpen. Elke blog gaat over een ander facet van ASS.

Een ASS-brein houdt van structuur, duidelijkheid en voorspelbaarheid. Weten waar je aan toe bent, en geen (onverwachte) veranderingen. Maar ja, in praktijk is dát een onmogelijkheid. Hoe wij daarmee dealen? En wat kun je doen als je bijvoorbeeld een collega met ASS hebt? Lees over grappige praktijkvoorbeelden en krijg tips!

Feest

We waren 25 jaar getrouwd en gaven een feest. Tussen de borrel en het diner was voor de gasten een verrassing georganiseerd. Komt ons neefje van 11 jaar naar ons toe en zegt: “Ik kan niet zo goed tegen verrassingen, mag ik ajb weten wat we straks gaan doen?” De kleine slimmerd, want hij wist al jong dat hij een ASS-brein heeft en hij heeft geleerd om onverwachte zaken te elimineren.

“Natuurlijk mag jíj dat weten lieverd. Er komen straks een man en een vrouw die héél goed kunnen dansen en die geven een dansshow en ze leren ons allemaal op gezellig muziek de Salsa dansen.” Z’n grote blauwe ogen werden nóg iets groter en hij knikt bedachtzaam. “Vertel je het aan niemand verder?” Hij schudt zijn hoofd en zoekt snel bij de open haard de diepste fauteuil om in weg te duiken. Terwijl iedereen op de dansvloer stond is hij tot het diner niet meer uit die fauteuil gekomen.

Motorrijles

Op de dag dat in New York de Twin Towers instortte, waar we het jaar daarvoor nog bovenop hadden gestaan, haalde Rob zijn motorrijbewijs. Dat was zijn lang gekoesterde droom en ik dacht hem daar maar eens een handje bij te moeten helpen. Geen dromen, maar daden! Dus als verrassing had ik een proefrit geregeld en toen Rob dacht dat we bij zijn ouders gingen eten, nam ik een andere afslag en werd er iemand naast mij in de auto onrustig. “Je neemt de verkeerde afslag.” “Nee hoor, voordat we naar je ouders gaan heb ik nog een leuke verrassing voor je.”

Bij de rijschool voor de deur kijkt Rob me met grote ogen aan. “Verrassing! Ik heb een proefrit voor je geregeld. Dan kun je kijken of je je motorrijbewijs wilt halen.” “Ik ga niet. We zouden bij mijn ouders eten.” “Hierna gaan we naar je ouders. Ze weten dat we wat later zijn.” “Ik ben moe en ik doe dit nu niet.” “O ja, jij doet dit nu wel. Ik heb dit speciaal voor je geregeld en ik word gek van dat gezeur over een motorrijbewijs halen. Er is een proefrit gereserveerd en al moet ik je de auto uitsleuren, je gaat daar nú naar binnen. Vertel me na afloop maar of je het wel of niet leuk vond.”

Ik schrok van mezelf, maar ik was pisnijdig en ook verdrietig. Hoe kon hij dit nu geen leuke verrassing vinden?! Ik snapte er niks van. Maar ja, wist ik veel dat Rob een ASS-brein heeft en dat hij uit evenwicht raakt van plotselinge veranderingen. Dat wist hij zelf ook niet. Ik dacht gewoon: “Doe niet zo dwars en ondankbaar en stom!”

Met rode wangen en grote glinsterogen kwam Rob een uur later terug; als een kind zo blij. Hij bleek een natuurtalent op de motor. In drie dagen haalde hij zijn motorrijbewijs (dat kon toen nog) en jarenlang heeft hij zomer/winter gereden. In Costa Rica hebben we een 4×4 auto gekocht, maar in Ecuador scheurden we op onze motor door de Andes, ook een droom van hem.

Bij deze twee voorbeelden denkt mijn NT-brein: is het echt zo erg voor een ASS-brein om met iets onverwachts te worden geconfronteerd; uit de comfortzone te worden gesleurd en met een duwtje het onverwachte tóch te doen? Maar Rob z’n ASS-brein zegt: op het bewuste moment is het wél erg, want er is geen tijd om ‘t in je hoofd te verwerken en dat verwerken duurt bij een ASS-brein nou eenmaal langer. Daar schreef je toch over in de post Prikkel hier, Prikkel daar, Prikkels overal?

Switch Tasken

Voor een ASS-brein is switch tasken dus ook lastiger, omdat er continu omgeschakeld moet worden naar andere taken en er op dat moment niet de benodigde tijd is om die omschakelingen te verwerken. Laat een ASS-brein gewoon ongestoord afmaken waar die mee bezig is en dan doet Rob dat perfect.

Trouwens, telkens tussen taken switchen is ook voor NT-breinen helemaal niet goed, zo blijkt uit onderzoeken door NASA waar dit nieuwe boek over gaat. Dus het is maar goed dat Rob dat niet kan. Eerst het één, dan het ander. Niet én koken én de telefoon opnemen. Niet én eten én onverwacht bezoek aan de deur (al het is ’t dochtertje van m’n vriendin die zelfgebakken koekjes komt brengen). Niet én met mij de stad in én onaangekondigd kleding moeten passen, enz.

Tips

Het leven wordt voor alle partijen echt leuker als je plant wat je kunt plannen. Zorg voor een schema of kalender waar duidelijk de weekstructuur op staat. Maak als collega’s concrete afspraken, zodat je ASS-collega weet waar die aan toe is. Communiceer een verandering als het éven kan op tijd en verwacht weerstand bij last minute dingen. Dus als jij zegt: “We hebben die lunchafspraak met de directeur nu; ik was vergeten te vertellen dat ‘ie verplaatst was” dan is de eerste reactie ongetwijfeld: “Ik ga niet mee.”

Wij proberen de week zoveel mogelijk digitaal structuur te geven en voor samen-afspraken, sturen we elkaar een Outlook-agenda uitnodiging. Op zondag vertellen we elkaar alvast wat de bijzondere dingen voor de komende week zijn. Hier in Costa Rica is mijn leven behoorlijk relaxed en overzichtelijk, maar in Nederland is mijn agenda overvol, grillig, elke dag anders en ben ik veel op pad. Daarom heeft Rob altijd toegang tot mijn agenda; voor als ik eens iets vergeet te vertellen en onverwacht niet thuis ben.

Verder probeer ik informatie gedoseerd te brengen, niet te snel en niet alles door elkaar; hoofdzaken vertellen, bijzaken deleten. Iedereen die mij een béétje kent, weet dat dat een regelrechte uitdaging voor me is. De voorraad geduld die ik overdag vaak voor mijn (coach)cliënten heb, is thuis bijna op. Dan lukt het mijn NT-brein soms wel, maar ook vaak niet om me nog aan te passen aan het ASS-brein van Rob.

Zo zaten we gisteren op het strand en Rob zat een appje te schrijven. Dan moet ik echt m’n tong afbijten om m’n mond te houden en helemaal níks te zeggen. Doe ik dat wel, dan is de eerste reactie: “Niet álles door elkaar!” Maar ja, er is toch zóveel om me heen waar ik over wil praten! “Zie je die vogel daar verderop? Is dat een lepelaar? O, en die kleine hermietkreeftjes, waar sjouwen ze toch met z’n allen naartoe? Lijkt me best zwaar zo’n schelp op je rug. Heb je je ouders vandaag nog gesproken; hoe ging het? Kijk, daar staan twee oranje/paarse krabjes in de vechthouding; hilarisch, zouden ze om een vrouwtje vechten? O ja, ik sprak Mike vanmorgen nog en hij zei….” Stil zijn en niet meer álles delen heb ik in mijn perceptie tot een kunst verheven, maar Rob vindt toch echt dat ik nog teveel praat… dát is dan wel weer lekker voorspelbaar ?

Leuk dat je meeleest!

Laat gerust een comment, je eigen ervaring of een vraag hieronder achter.

Hartelijks van ons NT- & ASS-brein,
Annejet & Rob

ONZE LEESTIPS

Alhoewel deze blog over een volwassen ASS-brein mét hoog IQ gaat, lijkt dit nieuwe boek me gewéldig voor ouders die een kind met ASS hebben: Autisme kinderboek met werkmateriaal (2020)

Andere interessante boeken:

Met autisme valt goed te leven

Partners in autisme

Autisme glASShelder uitgelegd

Dit is autisme